Bir önceki yazi da, AJAX anlatimina baslarken gerekli olabilecek istemci bazli yazilima baslangiç yapmistim. Simdi biraz da sunucu tarafina bakalim. Sunucu bazli yazilim gelistirmede geçmiste çok revaçta olan ASP ile ilgili Response sudur, Request ile sunlar yapilir gibi bir seyler söyleyecegim yok. Bunlarin ne ise yaradigi bilinmiyorsa zaten AJAX ile ilgili bir seyler yapmaya heveslenmek ve sirf bunun için bu yazilari okumak da gereksiz bir islem. ASP` yi ilgili kisiye ögretebilecek tonla site var internette. Bunlari ögrendikten sonra HTTP protokolünün nasil çalistigina dair bir kaç sey vardir insanin aklinda. Uzun lafin kisasi, ASP dedigimiz sunucu bazli yazilim platformu; istemciden gelen istekleri degerlendirip, sunucu kaynaklarini akilli bir sekilde kullanarak, düzgün bir HTML olusturmaya yarayan bir ortamdir demek sanirim bir çok kisi için anlasilir olacaktir. Buradaki anahtar kelime olan ‘düzgün bir HTML’ ile demek istedigim W3C standartlarina uygun olarak, basit ve anlasilir üretilmis olan koddur. Yoksa, kendisine ‘web tasarimcisi’, ‘içerik ve tasarim `uzman`i’, ‘web`i yemis bitirmis kisi’, ‘internetin kitabini yazan insan’ diyen ama bir basit tablo için 50Kb ya da 60Kb HTML üreten kisilerin kodlarindan bahsetmiyorum(ki bununla ilgili örnekleri bir baska yazida verecegim).
Basit olarak bir ASP kodu, web sunucusuna gelen istege göre, sadece sunucunun ulasabildigi imkanlar ile, farkli sunum yapma imkani saglar. Bir veritabanindan bilgi alip bunu istemciye gönderebilir, kullanicidan/istemciden aldigi bilgilere göre dogrulamalar yapip sadece o kullaniciya özel islemler gerçeklestirebilir. Microsoft tabanli sistemlerde, kullanicidan gelen isteklerin -eger bu istek ASP uzantili bir dosyaya yönelik ise- degerlendirilip ‘derlendigi’ arabirimin adi ASP.DLL` dir. Burada ufak bir parantez açip sunu da eklemek isterim. Microsoft sunucu platformunun varsayilan kurulumunda IIS ile sadece ASP uzantili dosyalarda sunucu bazli kodlar çalistirilabilmektedir(.NET ve Vista gelisimlerini göz önünde bulundurmadim). Eger siz uzantisi ASP disinda bir dosyada sunucu bazli kod çalistirmak isterseniz -üzgünüm ama- maalesef bunu basaramazsiniz. Örnegin su kodu:
<P>Dedim ki, '<%='Elveda uzay, elveda feza...'%>'</p>HTML uzantili bir sayfada belirtirseniz, elde edeceginiz tek sey su olur:
Microsoft sitesindeki .MSPX uzantili dosyalar a dikkatinizi çekerim). Bunun için IIS üzerinde yapmaniz gerekenleri suradaki resimde göstermeye çalistim. Bu resimdeki adimlari takip ederek sunlari yapmaniz gerekiyor
1. Istediginiz uzantidaki dosyayi çalistiracaginiz Web Uygulamasini seçip sag tiklayin ve çikan menüden ‘Properties’ seçin.
2. Uygulama özellikleri penceresindeki bölümden ‘Configuration’ dügmesine tiklayin.
3. Degisik uzantilarin varsayilan düzenlemelerinin yapilmis oldugu ‘Uygulama Ayarlari’ penceresi çikacak. Buradan ‘Add…’ butonuna tiklayin.
4. Sonunda istedigimiz yere ulasabildikten sonra ‘Executable’ sorgusunun oldugu yere bir önceki pencerede ‘.asp’ uzantisina iliskilendirilmis olan ASP.DLL dosyasinin tam yolunu yazin. Benim bilgisayarimda bu dosya ‘c:\windows\system32\inetsrv\asp.dll’ yolunda idi. ‘Extension’ kismina sunucu bazli kodunuzun çalismasini istediginiz uzantiyi önünde nokta olacak sekilde yazin. (örnegimizdeki ‘.mirmirik’). Daha sonra da ‘OK’ butonuna tiklayarak ve öncesinde açilmis olan pencerelere de ayni islemi uygulayarak çalismanizi tamamlayin.
Bu sayede artik su görüntüyü alabiliyor olmaniz gerekir:
